Zarówno przed, jak i w czasie szkolenia wszystko może wydawać się trudne. Dotyczy to zwłaszcza terminów i pojęć, którymi posługują się żeglarze.
Jak w każdym nowym zajęciu, sporcie czy hobby pojawiają się nowe słowa i kreślenia na przedmioty jak i czynności. W żeglarstwie również ukształtowała się specyficzna terminologia, którą należy poznać, by swobodnie żeglować i znaleźć wspólny język z przyjaciółmi na „kei” 😉
Przedstawiamy zatem pomoc – słowniczek podstawowych pojęć żeglarskich.
Jacht i jego części
Dziób – przednia część każdej jednostki pływającej.
Rufa – tylna część jachtu.
Burty – boczne części kadłuba, boki jachtu.
Pokład – zamyka od góry kadłub jachtu.
Kokpit – obniżona część pokładu, w której najczęściej przebywa załoga.
Ster/płetwa sterowa – służy do nadawania kierunku jednostce. Jest obsługiwany za pomocą koła sterowego lub rumpla, czyli drążka połączonego jarzmem lub trzonem sterowym z płetwą sterową.
Takielunek – najczęściej w ten sposób określa się olinowanie i ruchomy osprzęt na jachcie, związany zazwyczaj z ożaglowaniem jednostki, czyli jest to wszystko, co znajduje się powyżej pokładu, więc także m.in. maszty.
Żagle – pędnik, który wykorzystuje wiatr do nadania celowego ruchu jachtowi Jest wiele rodzajów żagli, m.in. w zależności od ich kształtu i przeznaczenia.
Koja – miejsce do spania pod pokładem jachtu.
Bakista – schowek pod pokładem.
Bulaj – okrągłe okno na jachtach i statkach.
Kambuz – kuchnia na jachcie.
Kubryk – pomieszczenie mieszkalne na większych jachtach i żaglowcach, najczęściej w dziobowej części.
Mesa/messa – pomieszczenie na jachtach i żaglowcach służące jako jadalnia, miejsce spotkań i spędzania wolnego czasu.
Kingston – toaleta na jachcie.
Cuma – lina łącząca jacht z lądem.
Bosak – drąg zakończony hakiem i grotem, który służy m.in. do wyławiania z wody przedmiotów lub manewrów portowych.
Środki bezpieczeństwa – słowniczek żeglarski
Pas ratunkowy – utrzymuje rozbitka na powierzchni wody. Ma większą wyporność niż kamizelka ratunkowa oraz m.in. gwizdek.
Kamizelka ratunkowa – utrzymuje człowieka na powierzchni wody oraz ma zapobiec utopieniu się osoby nieprzytomnej.
Kamizelka asekuracyjna – ma mniejszą wyporność niż kamizelka ratunkowa, więc jest skierowana do osób, które potrafią pływać. Nie jest to zatem środek ratunkowy.
Uprząż asekuracyjna – pozwala na przypięcie się do jachtu np. do lajfliny, czyli do liny rozciągniętej wzdłuż pokładu. Zapobiega wypadnięciu za burtę jednostki.
Funkcje na jachcie
Kapitan – najważniejsza osoba na jednostce, zarówno w świetle prawa zwyczajowego, jak i m.in. Kodeksu Morskiego, czy ustawy o bezpieczeństwie morskim.
Oficer – osoba wyznaczone przez kapitana do pomocy. Często stoi na czele wachty.
Bosman – osoba odpowiedzialna za żagle, liny, porządek na pokładzie i konserwację jachtu.
Kuk – kucharz na statku lub jachcie.
Kursy i manewry – słowniczek żeglarski
Fordewind – kurs jachtu względem wiatru, wiejącego prosto w rufę.
Półwiatr – kurs jachtu względem wiatru wiejącego prostopadle w burtę.
Baksztag – kurs jachtu względem wiatru wiejącego z kierunku pomiędzy fordewindem a półwiatrem (halbwindem).
Kąt martwy – jest to taki kąt kursowy jachtu względem wiatru, w którym nie może poruszać się jednostka o napędzie żaglowym ponieważ wiatr nie wytwarza odpowiedniej siły nośnej na żaglu. Wiatr wieje w dziób.
Bajdewind – kurs jachtu względem wiatru wiejącego z kierunku pomiędzy granicą kata martwego a półwiatrem.
Sztormowanie – pływanie w warunkach sztormowych, czyli podczas silnego, porywistego, długotrwałego wiatru o sile nie mniejszej niż 8° w skali Beauforta.
Sztrandowanie – celowe wprowadzenie jachtu na brzeg lub mieliznę przybrzegową w celu ratowania jachtu lub jego załogi
Achtersztag (aftersztag) – lina olinowania stałego, która biegnie od topu masztu w kierunku rufy, gdzie jest przymocowana
Bajdewind (bejdewind) – wiatr, który wieje z przedniej lewej lub prawej ćwiartki.
Bakista – skrytki (zamykane szafki), w którym można przechowywać rzeczy osobiste załogi lub elementy wyposażenia jachtu (liny, wiadra, osprzęt jachtu). Mogą być one umieszczone pod kojami lub pod siedzeniami w kokpicie.
Baksztag – lina, która stabilizuje maszt przy wiatrach wiejących od rufy. Może to również oznaczać kurs, w którym wiatr wieje od rufy (z prawej lub lewej strony)
Balast – dodatkowe przedmioty o dużym ciężarze umieszczone w dolnej części kadłuba, zapewniające większą stabilność
Bom – metalowa, najczęściej pusta w środku, pozioma „rura”, do której przymocowana jest dolna część największego żagla (grota)
Bosak – drewniany „kij” zakończony haczykiem z jednej strony. Używamy go do odpychania lub przyciągania jachtu w czasie manewrów w porcie, łapania boi lub wyławiania z wody drobnych przedmiotów
Bulaj – okno na łodzi o okrągłym kształtem
Burta – boki kadłuba jachtu
Cuma (dziobowa/rufowa) – gruba lina, używana do cumowania, czyli przywiązania jachtu do pomostu lub brzegu
Dziadek – fala, która może zalać pokład podczas wchodzenia jachtu ostro na fale
Dzielność jachtu – cechy konstrukcyjne jachtu, które zapewniają, bezpieczną i wygodną żeglugę. To mogą być na przykład niewywrotność, sterowność, zwrotność, szybkość
Dziób – przednia część kadłuba łodzi (nazwany na podobieństwo do dziobów ptaków)
Fał – lina, która służy do podnoszenia i opuszczania żagli
Farwater – szlak, po którym będzie się żeglowało
Fok – duży, przedni żagiel (ma kształt trójkąta)
Fok się śmieje! – komenda, którą wydaje sternik, aby osoba odpowiedzialna za położenie foka zmieniła jego położenie (żeby nie łopotał)
Fordewind – pełny wiatr, wiejący od rufy
Forluk – właz, który znajduje się na dziobie i przez który mamy dostęp do wnętrz przedniej części łodzi
Grot – główny największy trójkątny żagiel stawiany na maszcie i przymocowany dolną krawędzią do bomu
Grzyb – wywrócony jacht (uderzające podobieństwo odwróconego do góry dnem jachtu i kapelusza grzyba)
Jaskółka – półka znajdująca się w części wewnętrznej, najczęściej nad kojami. Przypomina ona gniazda jaskółek, stąd nazwa
Kabestan – przekładnia, która jest bardzo pomocna przy wybieraniu lin
Kambuz – kuchnia znajdująca się na pokładzie
Kapok – kamizelka ratunkowa
Kąt martwy – strefa, w której jacht nie możne płynąć pod żaglami. Kąt martwy różni się w zależności od jachtu. Gdy wiatr wieje prosto od dziobu jachtu to kąt martwy rozciąga się po kilkanaście stopni w lewo i w prawo od jachtu
Keja – drewniany pomost, przy którym cumowane są łodzie
Kilwater – ślad, który pozostawia łódź, który widać przez pewien czas na tafli wody
Kingston – pomieszczenie, w którym znajduje się toaleta
Klar – określenie, które oznacza porządek na pokładzie
Knaga –część osprzętu jachtu, która służy do mocowania fałów, szotów i innych lin. Knagi mocowane są do masztu, pokładu, czy innej nieruchomej części jachtu. Knaga klasyczna ma kształt rogów, na których, w ósemkę, okłada i mocuje się liny
Koja – łóżko na pokładzie łodzi, rozmieszczone w zależności od modelu jachtu (na dziobie, rufie, w mesie)
Kokpit –niezadaszona część pokładu, która znajduje się w tylniej części łodzi. W zależności od modelu, mogą być tam miejsca siedzące, ster, silnik, stolik itp.
Krawat – krótka linka, która służy do obwiązywania żagla (aby łatwiej było go schować), wiązania i przymocowywania drobnego wyposażenia jachtu oraz łączenia ze sobą innych lin
Kurs – kierunek, w którym porusza się łódź
Likszpara – otwór w maszcie od strony rufy, w którą wkłada się lik, czyli przednią krawędź żagla
Maszt – pionowy element konstrukcyjny jachtu, służący do mocowania i rozwijania na nim żagli
Mesa – środkowa część kkadłuba, która głównie służy za salon i gdzie można usiąść wspólnie z załogą i zjeść przygotowany posiłek. Często znajdują się tam również składane koje mesowe, na których można spać
Miecz – ruchoma, ołowiana lub żelazna płetwa opuszczana do wody przez skrzynkę mieczową. Dzięki niemu jacht jest stabilny i zapewniona jest mu stateczność
Motyl – ustawienie żagli, gdzie fok pracuje po przeciwnej stronie kadłuba niż grot. Stosowane przy pełnym wietrze
Odbijacz – gumowy przedmiot wypełniony powietrzemzabezpieczający burty jachtu podczas manewrów w porcie
Pagaj – inaczej wiosło
Patent – dokument potwierdzający posiadany stopień żeglarski i umożliwiający nawigację
Prawy (lewy) hals – kurs, przy którym wiatr utrzymuje się z prawej (lewej) strony łodzi
Refować – zmniejszać powierzchnię żagla, przez podwiązanie dolnej części żagla małymi linkami do bomu (najczęściej przy silnym wietrze)
Rufa – tylna część łodzi
Rumpel – drążek z drewna lub metalu, służący do poruszania steru
Spinaker – wielki żagiel w kształcie balona stawiany w przypadku wiatru wiejącego od rufy
Ster – służy on do wybierania i utrzymywania kursu
Sternik (skipper) – osoba, która w danej chwili steruje jachtem
Szot – gruba, mocna lina służąca do ustawiania żagli w konkretnych pozycjach zgodnie z wiejącym wiatrem i do ich rozstawiania i zwijania
Sztag – stalowa linka podtrzymująca maszt z przodu łącząca top i dziób
Takielunek – ruchomy osprzęt jachtu (liny, żagle, drobny sprzęt)
Top – szczyt masztu
Topenanta – lina, która podtrzymuje bok bomu
Wanty – metalowe liny, umieszczone symetrycznie na obu burtach jachtu. Podtrzymują one maszt
Zęza – miejsce położone najniżej w kadłubie jachtu (między podłogą a dnem) To tam jest położony balast, zbiorniki na wodę, paliwo, nieczystości.
Zwrot – zmiana kierunku żeglowania poprzez gwałtowną zmianę położenia żagli (z jednej na drugą stronę burty), dzięki czemu wiatr zaczyna pchać żaglówkę w przeciwną stronę
Żagiel – tkanina, która odpowiednio zszyta umożliwia ruch łodzi, dzięki specjalnej powierzchni, która łapie wiatr
